ARTIKEL | COMPOSITIE 2

Vorige maand heb ik het onderwerp compositie aangestipt. Ik schreef dat er veel over te vertellen is. Ik kreeg terecht de opmerking van kunstenaar Michel Kuipers dat compositie niet alleen aan regels is op te hangen. De ‘compositie-regels’ zijn niet altijd op dezelfde manier toe te passen. Het is geen wet van Meden en Perzen, geen vaststaand iets. En niet iedere foto is een geslaagde foto als je maar de ‘compositie-regels’ volgt. Wat je graag wilt als fotograaf is de kijker door je foto te leiden. De kijker moet met zijn ogen getrokken worden naar dat punt dat de fotograaf bedacht heeft.

GEVOELSKWESTIE

De regels die ik in het eerdere artikel noemde en de punten die hieronder staan zijn dus geen eisen die een goede foto moet bezitten. Compositie is juist ook een gevoelskwestie. Wat de ene keer werkt kan een andere keer niet de juiste methode zijn. De ‘regels’ kunnen je wel helpen eens anders te kijken. En fotograferen is natuurlijk voor een heel groot deel kijken. Vormen herkennen en daar eventueel gebruik van te maken kun je trainen en ontwikkelen. Door heel veel te oefenen en andere foto’s te bestuderen kun je dit bij je eigen foto’s toepassen of juist helemaal loslaten. Doel is het oog van de kijker te sturen en daar kunnen misschien deze ‘regels’ bij helpen. ‘Regel’ 1 t/m 10 staan in het eerste artikel: compositie. Hier zijn 11 t/m 20.

REGELS

11) Gulden Snede
De gulden snede is heel bekend in de fotografie en is net een beetje anders dan de regel van derden. Beiden hebben een vlakverdeling van 9 vlakken maar de lijnen komen iets anders tot stand. De gulden snede is een wiskundige berekening. Bij de gulden snede is de vlakverdeling niet gelijk maar liggen de lijnen meer naar binnen. Door belangrijke onderdelen van een foto zo te plaatsen dat er een ‘guldensnede-verdeling’ ontstaat kan prettig zijn voor de kijker. Het versterkt het beeld. In de praktijk hoef je zeker geen liniaal langs je foto te leggen. Op je camera (meeste gevallen) en ook in foto-bewerkingsprogramma’s is het stramien van de regel van derden of de gulden snede aan te zetten. Dit kan een houvast zijn tijdens het maken of bewerken van je foto’s.

12) Fibonacci-spiraal
De Fibonacci-spiraal is nauw verwant aan de gulden snede en dus ook met de regel van derden. De spiraal is een grafische weergave van een getallenreeks. Elk nieuw getal in de reeks is de som van de twee vorige getallen: 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13…etc. Deze spiraal ‘past’ op veel foto’s, soms ontdek je ‘m ook pas achteraf bij toeval. Als je rond kijkt vind je de vorm overal in de natuur terug. Van slakkenhuizen, bloemen zoals de zonnebloem en golven in de zee tot zelfs het hele melkwegstelsel. Een foto wordt fascinerend voor de kijker wanneer de spiraalvorm zijn blik door de foto leidt.

13) Werken met lijnen
Of je nu in een gebouw staat, op straat of in een tunnel: door voor het afdrukken telkens de lijnen in het beeld op te zoeken, kun je het resultaat enorm verbeteren. Heb je de lijnen in het beeld eenmaal ontdekt, dan moet je ze alleen nog op de juiste plaats zetten in de beelduitsnede. Een diagonaal van onder naar boven (het liefst van linksonder naar rechtsboven) werkt goed. Daarmee trek je de kijker de foto in: zijn blik zal deze lijn volgen, van de rand van de foto tot aan het focuspunt. Zorg ervoor dat zo’n lijn precies in een hoek begint of eindigt, dan versterk je de ruimtelijke werking van de foto het meest.

14) Natuurlijk kader gebruiken
Vaak ontbreekt het in foto’s aan begrenzing. Dat is vooral als er veel open lucht in beeld is. Een mooie begrenzing creëer je met een natuurlijk kader, bijvoorbeeld van takken of een poort, deuropening of andere doorgang. Je kunt ook een raam, een spiegel of een autoportier gebruiken. De ogen worden zo als het ware belemmerd om de foto te verlaten, waardoor het beeld krachtiger wordt. Er komt meer nadruk op het hoofdonderwerp te liggen. Het kader op de voorgrond hoeft niet scherp afgebeeld te worden. Door onscherpte zorg je er ook voor dat het kader niet te veel afleidt. Als het kader onderdeel uitmaakt van de foto moet je de voorgrond genoeg scherpte geven.

15) Structuren en patronen
Overal om ons heen komen herhalende vormen en patronen voor, zowel in de natuur als bij menselijke creaties. Je hoeft ze alleen maar te ontdekken en te zien. Het perspectief en de brandpuntafstand doen de rest.

16) Interessante voorgrond
Ziet het indrukwekkende landschap er op de foto vlak en saai uit? Vaak is het enige dat ontbreekt een element op de voorgrond. Een opbouw met meerdere lagen zorgt voor een ruimtelijk effect in de foto. De groothoekinstelling zorgt ervoor dat de voorgrond dat de voorgrond overdreven groot op de foto komt. Dat maakt de foto spannend. Omdat onze hersenen weten dat de schijnbare kleine objecten verder weg zijn, ontstaat de indruk van diepte. Als je een gesloten diafragma (bijv. F/16) instelt en scherpstelt op een derde van de totale afstand, krijg je alles van voor tot achter scherp.

17) Geometrisch compositie
Dit is een compositie waarbij het lijkt alsof de kunstenaar met een meetlat is bezig geweest. Het geheel is dan nauwkeurig volgens bepaalde meetkundige regels opgebouwd waardoor het een meetkundig karakter heeft. Dit zie je bijvoorbeeld ook bij gebouwen terug. Bij de compositie is het zoeken naar de juiste verhoudingen en een boeiende vlakverdeling te creëren.

18) Diagonale compositie
Dit is een compositie waarbij er een duidelijke tweedeling is van een diagonale beeldas die over het vlak is aangebracht. De lijn is het aandachtspunt. Als de diagonale lijn van linksonder naar rechtsboven loopt lijkt dit op een opwaartse beweging. Als de lijn van rechtsonder naar linksboven loopt lijkt dit een dalende beweging. Er bestaat ook zoiets als een Diagonaal Methode. Vaak wordt deze methode pas achteraf bij het nabewerken toegepast. Zo kun je een portretfoto zo croppen (bijsnijden) dat details zoals bijvoorbeeld de ogen op deze lijnen vallen. Naast de lijnen van de gulden snede en de regels van derden zijn deze diagonalen ook in Lightroom of Photoshop te vinden en kunnen een hulpmiddel zijn bij de compositie.

19) Bewegingscompositie
Bij deze compositie lijkt het dat bepaalde lijnen een beweging vertonen. Er is niet een echte beweging maar dit lijkt zo. Door een snelle sluitertijd te gebruiken bevries je een beweging al kan het lijken alsof de beweging doorgaat. Je kunt ook een langzame sluitertijd gebruiken waardoor je daadwerkelijk een bewegend beeld vastlegt. De achtergrond is scherp maar de rijdende auto lijkt te bewegen.

20) Overall compositie
Een overall compositie houdt in dat de beeldelementen zonder enige rangorde in de foto geplaatst zijn. De elementen zijn allemaal hetzelfde, doen patroon-achtig aan en lijken buiten de foto tot in het oneindige door te kunnen gaan. Door rekening te houden met de randen en die net buiten de foto te laten lijkt het ritme eindeloos door te gaan.

Bonus tip:

21) Licht en donker…
Een laatste tip die ik mee wil geven is het gebruik maken van licht en donker in de foto. Het menselijk oog kijkt graag naar licht en donker zien we eigenlijk ziet. Als er een lichte plek is op je foto, op welke plek dan ook in je foto, zal de kijker daar sneller naar kijken. Je kunt daar rekening mee houden met je compositie. Als je het belangrijkste deel van de foto bij of in het licht staat met veel donker er omheen zal de kijker direct daar naar kijken.

Dit waren mijn compositietips. Ik hoop dat je er iets aan hebt. Het kan een houvast zijn voor het maken van een foto. Samen met de compositietips van vorige maand een heel pakket van tips en voldoende stof tot nadenken. Je zult al snel merken dat sommige ‘compositieregels’ je meer liggen dan andere. Het kan een hulpje zijn dit in de achterhoofd te houden, maar je hoeft ze niet te gebruiken. Fotograferen is kijken, ontdekken en eindeloos oefenen. Als het je al op een andere manier laat kijken dan is dat al super!

Mocht je meer willen weten over fotografie dan helpen we je daar graag mee. Laat me vooral hieronder weten wat je van deze tips vindt en wat je nog meer zou willen weten! En mocht je de smaak echt te pakken krijgen dan is een workshop wellicht een idee? Eén op één of in een groep gaan we dieper in op jouw specifieke vragen. Zie ons aanbod bij Fotografie Academie.